Archivo de la etiqueta: historia

LUGARES PARA VER A NOSA HISTORIA: A ÉPOCA ROMANA

Os meus lugares favoritos para ver a época romana

Muralla de Lugo
Muralla de Lugo

Nesta nova entrada, comparto con vós os que para min son os mellores lugares para ver a época romana na Galiza fóra dos museos. Foi difícil decidir cales, xa que temos unha morea de bos exemplos por todo o territorio, mais supoño que moitos concordaredes conmigo de que estes son dos máis importantes. Todos están xeolocalizados en GoogleMaps, polo que non hai máis que escribilo no buscador para chegar a eles.

Pedra fundacional da torre de Hércules
Pedra fundacional da Torre de Hércules

A pegada romana nesta terra foi enorme. Vai desde a base da nosa propia lingua até obra civil, con algunhas infraestructuras que aínda continúan a usarse hoxe en día.

Muralla de Lugo
Muralla de Lugo

Comezamos o percorrido polo que fora unha das cidades máis importantes da Gallaecia: Lugo. Aínda que sen dúbida algunha o que máis chama a atención é a súa impresionante muralla, hai espallados por toda a cidade moitos lugares ben interesantes como as termas, Domus de Mitreo, Centro Arqueolóxico de San Roque, Casa dos Mosaicos, etc…

Termas de Lugo
Termas de Lugo

Outra cidade moi importante para os romanos polo seu acceso ao mar era a antiga Brigantium, A Coruña. Aquí, destaca a imponente Torre de Hércules, que aínda hoxe continúa a utilizarse como faro.

Torre de Hércules
Torre de Hércules

O que vemos desde fóra, é un engadido posterior de finais do século XVIII, mais non deixa de sorprendernos a súa maxestuosidade.

Ponte de Ourense
Ponte de Ourense

Se continuamos a falar de infraestructuras, de todos é coñecida a eficiencia dos romanos na construcción de estradas. Aínda hoxe, podemos ver por todo o país varias pontes, entre as que destacan a de Ourense, que cruza o Río Miño, ou a do Río Bibei.

Ponte do Río Bibei
Ponte do Río Bibei

Esta última aínda segue de soporte da estrada OU-636 co tráfico habitual dunha estrada do século XXI.

Miliarios na Via Nova
Miliarios na Via Nova

E que para os romanos a construcción de estradas era algo fundamental para a xestión do seu imperio. Unha das máis importantes era a Via Nova ou Via XVIII, onde a día de hoxe podemos ver unha serie de miliarios (para indicar a distancia) ao carón da estrada OU-312, cara a fronteira con Portugal.

Campamento de Aquis Querquennis
Campamento de Aquis Querquennis

Ao pé desa mesma Via Nova, xa a carón do Río Limia, temos os restos do antigo campamento romano de Aquis Querquennis, que poderemos ver só no caso de que as augas do Encoro das Cunchas no lo permitan. Moi preto deste campamento está o Centro de Interpretación Aquae Querquennae – Via Nova.

Montefurado
Montefurado

Como ben sabemos, unha das razóns pola que os romanos dominaron esta terra foi polo seu ouro. E aínda que o mellor lugar par ver como o explotaban son as Médulas, nas terras do Bierzo, aquí tamén temos un curioso lugar de explotación mineral na beira do Río Sil, Montefurado, onde chegaron a desviar o curso do río.

Piscina, capiteis e murais
Piscina, capiteis e murais de Santalla de Bóveda

Mais non só son infraestructuras o que nos deixaron os romanos. No espiritual, non podía deixar sen citar o curioso santuario tardorromano de Santalla de Boveda (Lugo). Do templo conservanse os muros e parte da bóveda, cubertas con fermosos frescos decorados con aves e elementos vexetais, así como unha «piscina» interior e varias columnas.

santalla de boveda, lugo
Pinturas en Santalla de Bóveda

Estos son, polo tanto, os que para min son os mellores lugares para visitar a época romana na Galiza. Se che gustaría engadir algún máis, ou tes algunha pregunta sobre eles, non dubides en escribir un comentario.

LUGARES PARA VER A NOSA HISTORIA: A ÉPOCA CASTREXA

Os meus lugares favoritos para ver a época castrexa

Castro de Santa Tecla
Castro de Santa Trega

Nesta nova entrada, comparto con vós os que para min son os mellores lugares para ver a época castrexa na Galiza fóra dos museos. Foi difícil decidir cales, xa que temos unha morea de bos exemplos por todo o territorio, mais supoño que moitos concordaredes conmigo de que estes son dos máis importantes. Todos están xeolocalizados en GoogleMaps, polo que non hai máis que escribilo no buscador para chegar a eles.

Castromao e o Centro Arqueolóxico da Cultura Castrexa
Castro de San Cibrao de Las e o Centro Arqueolóxico da Cultura Castrexa

Os castros, poboados fortificados da idade do ferro, son as pegadas máis visibles da cultura castrexa na Galiza. Aínda que gran parte deles están baixo a terra, hoxe en día podemos gozar dun bo número de castros escavados e mesmo dalgunha reconstrucción (con maior ou menor éxito), ademais de centros de interpretación. Estes son algúns dos meus favoritos:

Castro de San Cibrao de Las
Castro de San Cibrao de Las

Comezarei polo Castro de San Cibrao de Las (no Concello de San Amaro), non só por ser un dos máis grandes da Galiza, senón tamén por ter ao seu carón o Centro Arqueolóxico da Cultura Castrexa. A visita (que pode ser guiada) paga a pena, tanto do castro como do Centro Arqueolóxico.

Castro de Santa Tecla
Castro de Santa Trega

Outro castro ben coñecido, tanto por ser do que máis tempo leva escavado, como pola súa espectacular ubicación, é o Castro de Santa Trega (A Garda).

Reconstrucción dunha vivenda castrexa no Castro de Santa Tecla
Reconstrucción dunha vivenda castrexa no Castro de Santa Trega

As vistas desde o alto, coa desembocadura do Miño e o Atlántico ao fondo, é espectacular. Ademais, conta coa reconstrucción dalgunha vivenda, aínda que se adapta de forma dubidosa á realidade.

Castro de Viladonga
Castro de Viladonga

A non moitos quilómetros ao Norte da cidade de Lugo, en plena Terra Chá, podemos visitar outro importante castro, o Castro de Viladonga (Castro de Rei), onde se poden ver con moita claridade as murallas do poboado. Ten, tamén, centro de interpretación.

Castro de Baroña
Castro de Baroña

De volta á costa, non se podía deixar de falar dun dos castros máis coñecidos pola súa espectacular ubicación: o Castro de Baroña (Porto do Son). Así coma a maior cantidade dos castros soen encontrarse nos altos (outeiros, cuíñas,…), polo seu carácter defensivo, este castro está ubicado nunha fermosa península en plena Ría de Muros e Noia.

Castromao
Castromao

No interior da Galiza, non podemos esquecer tamén un castro como o de Castromao (Celanova). A pouca distancia do castro, hai unha recreación dun poboado castrexo.

Recreación dun poboado castrexo preto de Castromao
Recreación dun poboado castrexo preto de Castromao

En época de sequía, cando as augas do Encoro de Belesar o permiten, recomendo visitar tamén o Castro de Candaz (Chantada), sobre todo pola súa especial ubicación e o entorno.

castro de candaz

Por último, aínda que non se encontra ao carón de ningún castro, senón dentro da vila de Lalín, non se debe de descartar unha visita a Castrodeza, como Centro de Interpretación da Cultura Castrexa.

Castrodeza
Castrodeza

Estos son, polo tanto, os que para min son os mellores lugares para visitar a época castrexa na Galiza. Se che gustaría engadir algún máis, ou tes algunha pregunta sobre eles, non dubides en escribir un comentario.

LUGARES PARA VER A NOSA HISTORIA: O MEGALITISMO E A IDADE DO BRONCE

Os meus lugares favoritos para ver o megalitismo e a Idade de Bronce

Dolmen de Dombate

Nesta nova entrada, comparto con vós os que para min son os mellores lugares para ver o megalitismo e a Idade do Bronce na Galiza fóra dos museos.

Petróglifos de Mogor (Marín)
Petróglifos de Mogor (Marín)

Foi difícil decidir cales, xa que temos unha morea de bos exemplos por todo o territorio, mais supoño que moitos concordaredes conmigo de que istos son dos máis importantes.

Dolmen de Axeitos (Ribeira)
Dolmen de Axeitos (Ribeira)

Todos están xeolocalizados en GoogleMaps, polo que non hai máis que escribilo no buscador para chegar a eles.

Foxo do Lobo (Muíños)
Foxo do Lobo (Muíños)

O MEGALITISMO

Galiza é unha terra onde non é difícil ver as pegadas do megalitismo. Por iso, palabras como mámoa, anta ou pedrafita, son moi familiares para nós. Espalladas polo territorio, encontramos numerosas mostras deste pasado neolítico, ainda que en demasiados casos en estados de conservación moi deteriorados, debido sobre todo aos expolios ao longo dos séculos, ou os danos da maquinaria agrícola ou forestal nas épocas máis recentes.

Dolmen da Pena da Arca (Vimianzo)
Dolmen da Pena da Arca (Vimianzo)

A pesar disto, a día de hoxe podemos gozar de moitos lugares onde ver estas xoias de épocas pasadas. Estes son algúns dos meus favoritos:

Forno dos Mouros (Toques)
Forno dos Mouros (Toques)

Antas ou dolmens:

Se hai un dolmen preparado para as visitas é o Dolmen de Dombate (Cabana de Bergantiños). Completamente restaurado, protexido e con centro de interpretación.

Dolmen de Dombate
Dolmen de Dombate

Preto do Dolmen de Dombate podemos observar gran cantidade destes monumentos funerarios megalíticos, algúns incluídos na Ruta dos Dolmens, como pode ser a Pedra da Arca ou a Pedra Cuberta (Vimianzo).

Pedra Cuberta (Vimianzo)
Pedra Cuberta (Vimianzo)

Dentro da provincia da Coruña, tamén podemos ver outros dolmens importantes como o de Axeitos (Ribeira), Cabaleiros (Tordoia) ou Forno do Mouros (Toques).

Dolmen de Cabaleiros (Tordoia)
Dolmen de Cabaleiros (Tordoia)

En Terras da Limia, destacan pola súa monumentalidade a Casiña da Moura e o Foxo do Lobo (Muiños). A todos eles é moi fácil acceder.

Casiña da Moura (Muíños)
Casiña da Moura (Muíños)

Pedrafitas ou menhires:

Ás veces é moi dificil identificar e localizar este tipo de monumento megalítico, xa que moitos deles acabaron como marcos, lindes de fincas ou simplemente ocultos nos montes.

Lapa de Gargantáns (Moraña)
Lapa de Gargantáns (Moraña)

Pola súa fácil visualización, identificación e acceso, destaco sobre todo estes dous: a Lapa de Gargantáns (Moraña) e a Pedra Alta da Antela (Sarreaus), ambos se poden visitar de forma moi fácil, preto das estradas e mesmo están sinalizados.

Pedra Alta da Antela (Sarreaus)
Pedra Alta da Antela (Sarreaus)

Este último serve, ademáis, como marco entre os Concellos de Sarreaus, Vilar de Barrio e Xunqueira de Ambía.

Círculo Lítico da Roda (Barreiros)
Círculo Lítico da Roda (Barreiros)

Crómlech:

Máis difícil de ver na Galiza son os crómlech, xa que moitas das pedras que os constitúen ficaron esquecidas baixo terra ou mesmo reutilizadas para diversas funcións.

Círculo Lítico da Roda (Barreiros)
Círculo Lítico da Roda (Barreiros)

Un dos crómlech que se pode visitar máis facilmente é o Círculo Lítico da Roda (Barreiros). Este crómlech, segundo o sinal que hai ao seu carón, está datado na Idade de Bronce.

petroglifo, petróglifo, labirinto, mogor
Petróglifos de Modor (Marín)

A IDADE DO BRONCE

Se hai algo característico da Idade do Bronce na Galiza son os petróglifos. Ainda que os hai en moitísimos lugares de todo o territorio galego, é na zona do Suroeste onde temos unha maior concentración deles.

Laxe dos Cabalos
Laxe dos Cabalos. Campo Lameiro

Os mellores grupos de petróglifos para visitar penso que son os de Campo Lameiro, Mogor (Marín) e Tourón (Ponte Caldelas).

Tourón (Castro Caldelas)
Tourón (Castro Caldelas)

Están os tres bastante próximos e os tres están moi ben conservados, teñen unha ruta sinalizada e ate contan cun centro de interpretación.

Campo Lameiro
Campo Lameiro

De estes tres sen dúbida o máis coñecido é o de Campo Lameiro, onde está o Parque Arqueolóxico da Arte Rupestre, que conta con diversas actividades e visitas guiadas.

Altar de Adai
Altar de Adai

Outro lugar interesante, que todo apunta a ser datado na idade de bronce, é o Altar da Adai (Lugo). A poucos quilómetros da cidade de Lugo podemos ver esta rocha con unhas 15 cavidades ao redor e unha máis grande interior, que posiblemente fose o piso dun santuario.

Altar de Adai
Altar de Adai

Moi preto del, podemos ver tamén varios petróglifos, unha anta e un posible crómlech.

Anta en Adai (Lugo)
Anta en Adai (Lugo)

Un lugar sen dúbida moi especial, ainda que no día que escribo isto non ten sinalización e ten difícil acceso.

Ruta polos Petróglifos de Tourón
Ruta polos Petróglifos de Tourón

Estos son, polo tanto, os que para min son os mellores lugares para visitar o megalitismo e a arte rupestre na Galicia. Se te gustaría engadir algún máis, ou tes algunha pregunta sobre eles, non dubides en escribir un comentario.

RUTA POR LAS IGLESIAS PRERROMÁNICAS DE ASTURIAS

Una ruta por las cinco mejores iglesias del prerrománico asturiano

Santa María del Naranco
Iglesia de Santa María del Naranco

El prerrománico asturiano

El prerrománico asturiano se desarrolla desde finales del siglo VIII a principios del X, en el pequeño Reino de Asturias, mientras gran parte de la Península Ibérica estaba dominada por los musulmanes.

Vistas desde el interior de la Iglesia de Santa María del Naranco
Vistas desde el interior de la Iglesia de Santa María del Naranco

Este tipo de arte es conocido mundialmente por su enorme particularidad, razón por la cual muchos de sus restos fueron declarados Patrimonio de la Humanidad por la Unesco.

San Miguel de Lillo
San Miguel de Lillo

Las cinco mejores iglesias del prerrománico asturiano

Hay múltiples iglesias donde podemos disfrutar de este tipo de arte prerrománico. De todas ellas, he escogido las cinco que considero más importantes, teniendo en cuenta sus particularidades únicas que las llevaron a convertirse Patrimonio de la Humanidad, así como su originalidad, belleza y estado de conservación. La ruta puede hacerse en un par de días, y sólo nos supondrá recorrer unos 120 km.

Santa María del Naranco
Santa María del Naranco

1: Iglesia de Santa María del Naranco (Oviedo)

Comenzaremos la ruta por esta iglesia situada a unos 4 km del centro de Oviedo, siguiendo la carretera que sube al alto del Naranco. Recomiendo empezar aquí esta ruta para, antes de nada, visitar el Centro de Interpretación del Románico, situado a escasos metros de esta iglesia.

Columnas de la Iglesia de Santa María del Naranco
Columnas de la Iglesia de Santa María del Naranco

De Santa María del Naranco puede decirse que posiblemente sea la iglesia prerrománica más conocida de Asturias, todo un símbolo del Principado. Es del siglo IX, y en ella destaca sobre todo la decoración funicular de sus columnas, en forma de cuerda, todo un rasgo visigótico.

San Miguel de Lillo
San Miguel de Lillo

2: Iglesia de San Miguel de Lillo (Oviedo)

Esta iglesia está situada a escasos metros de la anterior, y también es del siglo IX. Aunque en el siglo XI sufrió un importante derrumbe, ha llegado hasta nuestros días una hermosa iglesia de lo que más destacan son unas preciosas celosías que podemos ver desde fuera.

San Julián de Prados
San Julián de Prados

3: Iglesia de San Julián de Prados (Oviedo)

Para llegar a esta iglesia, debemos volver a la ciudad de Oviedo y, ya de paso, visitar la catedral y la imprescindible Cámara Santa en su interior.

San Julián de Prados
San Julián de Prados

Después, situada en unos jardines próximos a la Calle Velázquez, veremos la Iglesia de San Julián de Prados, que esconde una de las joyas más valiosas del arte asturiano. Y digo que esconde porque lo mejor está en su interior, ya que conserva uno de los frescos más valiosos de toda la Europa Occidental.

Santa Cristina de Pola de Lena
Santa Cristina de Pola de Lena

4: Iglesia de Santa Cristina de Pola de Lena (Pola de Lena)

Nuestra siguiente parada será a 35 km de Oviedo, en tierras del Concejo de Pola de Lena. La Iglesia de Santa María de Pola de Lena se encuentra en un bello enclave rodeado de montañas, a poca distancia de la Autopista A66.

Iconostasio de la Iglesia de Santa Cristina de Pola de Lena
Iconostasio de la Iglesia de Santa Cristina de Pola de Lena

Esta iglesia, también del siglo IX como las anteriores, destaca al igual que la de San Julian de Prados por su interior, aunque en este caso no son los frescos, si no su iconostasio (pared que separa santuario de la nave), de clara influencia bizantina.

San Salvador de Valdediós
San Salvador de Valdediós

5: Iglesia de San Salvador de Valdediós (Villaviciosa)

Para ver la última de nuestra selección de las mejores iglesias prerrománicas de Asturias debemos desandar unos kilómetros hasta Oviedo, y después dirijirnos hasta un hermoso monte del Concejo de Villaviciosa, a poca distancia de la costa.

Celosía en la Iglesia de San Salvador de Valdediós
Celosía en la Iglesia de San Salvador de Valdediós

Esta iglesia, situada junto al Monasterio de Santa María de Valdediós, es uno de los últimos monumentos de arte asturiano, ya de finales del siglo IX, y conserva en su interior bóvedas, capiteles y restos de pinturas que bien merecen acercarnos hasta este lugar.

Arcos en la Iglesia de Santa María del Naranco
Arcos en la Iglesia de Santa María del Naranco

La visita, horarios y Tarifas

En estas cinco iglesias se puede acceder a su interior y, salvo la de Santa Cristina de Pola de Lena, las hemos visto con visita guiada. Salvo el acceso al Centro de Interpretación del Románico, son todas de pago y, tanto las tarifas como los horarios (variables según la época del año), se pueden consultar en su centro de interpretación o en esta web: www.prerromanicoasturiano.es .

Capitel en la Iglesia de Santa María del Naranco
Capitel en la Iglesia de Santa María del Naranco

La visita a la Iglesia de Santa María del Naranco y San Miguel de Lillo se realiza de forma conjunta, ya que se encuentran a escasos metros de distancia. La Iglesia de San Salvador de Valdediós se visita conjuntamente con el Monasterio de Santa María. En todas estas iglesias se pueden hacer fotos en su interior a excepción de la de San Julian de Prados, debido a la conservación de sus frescos.

Camino de acceso a la Iglesia de Santa Cristina de Pola de Lena
Camino de acceso a la Iglesia de Santa Cristina de Pola de Lena

Esta es mi ruta propuesta para conocer lo mejor del prerrománico asturiano. Como es habitual en este blog, si tenéis alguna duda, o queréis dejar algún consejo más, no dudéis en escribir un comentario.

AUGAS SANTAS: ENTRE A HISTORIA E A LENDA

A Lenda de Santa Mariña, e pegadas castrexas, romanas e medievais, a pouca distancia de Allariz

Augas santas, allariz, santa mariña, lendas, galiza, galicia, ourense
A Pía de Santa Mariña e, ao fondo, o antiguo castro do Outeiro dos Pendóns

Poucos lugares hai onde a historia e a lenda sexan tan sorprendentes como en Augas Santas. Quen chega ate aquí, ven sen dúbida buscando algo único. A quen lle guste a historia, vai gozar dunha serie de impresionantes restos da cultura castrexa, romana e medieval, que non son nada comúns. Por outro lado, os amantes das lendas, xa sexan paganas ou cristiáns, van ter neste lugar unha boa fonte para a súa imaxinación, porque non hai pedra, árbore, fonte,…que non teña un significado en toda esta parroquia.

sendeiro, augas santas, allariz, ourense, galiza
Sendeiro pola ruta arqueolóxica de Augas Santas

A maior parte dos visitantes chegan á aldea de Santa Mariña de Augas Santas desde Allariz, que é ao concello ao que pertence, e se encontra a só 6 kilómetros do seu centro.

Santa Mariña, allariz, augas santas
Santa Mariña de Augas Santas está a uns 6 km de Allariz, pola estrada OU-0101

Esta aldea xa, por si soa, hai que dedicarlle un tempo para dar un paseo por ela. Declarado Conxunto Histórico – Artístico, conta con moitas casas tradicionais ben conservadas e nun bo estado en xeral. Ten, ademais, algún artesán nas súas rúas. A igrexa de Santa Mariña, románica do século XII con engadidos do XVIII, destaca sobre o Seguir leyendo AUGAS SANTAS: ENTRE A HISTORIA E A LENDA

VISITA AOS PETRÓGLIFOS DE CAMPO LAMEIRO

Descubrindo unhas das mellores pegadas de arte rupestre do mundo

Campo Lameiro
Campo Lameiro

Ainda que non é estrano na nosa terra encontrar petróglifos, un dos lugares onde temos unha maior concentración deles é no Concello de Campo Lameiro. Situado a poucos quilómetros ao nordés da cidade de Pontevedra, nas terras de Campo Lameiro podemos ver unhas das mellores mostras deste tipo de arte rupestre, que se poden ver talladas en pedras por distintos puntos do concello ou mesmo dentro do recinto do Parque Arqueolóxico da Arte Rupestre (PAAR), onde ademais dun centro de interpretación, hai unha superficie de máis de 20 hectáreas cunha gran concentración de importantes petróglifos, que mesmo se poden ver nunha visita guiada.

Petróglifo no Chan da Lagoa
Petróglifo no Chan da Lagoa

O PAAR DE CAMPO LAMEIRO

Ao chegar a Campo Lameiro, o primeiro que recomendo facer é visitar o PAAR. Está ben sinalizado, xa antes de chegar á capital da vila, polo que é case imposible perderse. Unha vez no PAAR, e tras pagar a entrada (4,50€), nos diriximos a ver o centro de interpretación, onde uns paneis nos explican as orixes e outras informacións sobre o arte rupestre. Podemos ver tamén unha proxección sobre a mesma temática, así como a reconstrucción de como sería a vida nesa época.

Petróglifo no PAAR
Petróglifo no PAAR

Pero o mellor do PAAR está no exterior. Co mapa que nos deron na entrada, saímos a descobrir un excepcional conxunto de petróglifos por unha ruta de máis de 3 quilómetros ben sinalizada. Para elo, recomendo facer a ruta cunha visita guiada (só 1€ a maiores da entrada), que soe haber entre 2 e 3 ao día dependendo da tempada.

Laxe dos Cabalos
Laxe dos Cabalos

A visita guiada comeza coa Laxe da Forneiriña, onde temos o primeiro contacto co lugar. Despois continua coa impresionante Laxe dos Cabalos, cunha fermosa e enorme figura animal. A seguinte parada é o Outeiro dos Cogoludos, con varios círculos concéntricos, así como algunha figura animal e ate un guerreiro. A visita acaba cunha parada na reconstrucción dun poboado da época, onde se pode acceder a varias chozas. Este percorrido dura aproximadamente unha hora, ainda que se se desexa, se poden ver o resto dos petróglifos do recinto por libre.

Petróglifo en Matabois
Petróglifo en Matabois

OUTROS PETRÓGLIFOS NO CONCELLO

Mais non só hai petróglifos no PAAR. Non moi lonxe do centro de interpretación, tamén podemos ver outras xoias do arte rupestre. Uns dos máis destacados son os do Campo de Matabois, onde se poden ver ate espadas. Non moi lonxe, está o de Chan da Lagoa, onde se poden ver algunhas figuras de animais.

Chan da Lagoa
Chan da Lagoa

Outro dos conxuntos máis interesantes do concello é a que está no Castro de Penalba. Situado nun alto sobre os restos dun antigo castro e preto dunha capela, podemos ver a famosa Pedra da Serpe, onde se representa a unha serpe, ou se cadra dúas no momento do apareamento. Como é común na Galiza, este lugar ten asociado unha serie de lendas e crenzas, relacionadas coa fertilidade.

Área de Peñalba
Área de Peñalba

E ainda temos máis petróglifos espallados polo concello, algúns deles non tan famosos e outros en zonas de peor acceso. De todos os xeitos, todos os anteriores son unha boa mostra do mellor do arte rupestre, e estou seguro que non defraudarán a ninguén que visite este lugar.

Pedra da Serpe
Pedra da Serpe

Pois isto é todo! Espero que esta pequena guía vos sexa útil e vos guste este lugar polo menos tanto coma a min. E xa sabedes que, como é habitual neste blogue, se tendes algunha dúbida ou queredes deixar aquí algún consello máis, non dubidedes en escribir un comentario.